Η αυτοπεποίθηση του παιδιού

Η μαμά παραπονιέται ότι η πεντάχρονη κόρη της δεν έχει καθόλου αυτοπεποίθηση, αρνείται να κάνει πράγματα μόνη της, εκτός αν είναι απόλυτα σίγουρη ότι θα τα καταφέρει, και περιμένει συνέχεια εξωτερική στήριξη, επιβεβαίωση και επιβράβευση.  Η μαμά θεώρησε ότι είναι απλώς κακομαθημένη κι αποφάσισε να μην της παρέχει πλέον καμία βοήθεια.  Κατά συνέπεια, το κοριτσάκι έκλαιγε με το παραμικρό, γινόταν επιθετική και τελικά εγκατέλειψε κάθε προσπάθεια να μάθει και να εξασκήσει καινούριες δεξιότητες λέγοντας αμέσως «δεν μπορώ».  Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα η μαμά να ενδώσει, να τη βοηθά στα πάντα, ενισχύοντας έτσι την άποψη της μικρής ότι δεν θα τα κατάφερνε.  Ζήτησαν βοήθεια ώστε να τονωθεί η αυτοπεποίθηση του παιδιού από τους γονείς.

Η ενίσχυση της αυτοπεποίθησης ενός παιδιού ίσως φαίνεται πολύ δύσκολη δουλειά.  Άλλωστε, η αίσθηση της αξίας αποτελεί τη βάση για το μέλλον, καθώς το παιδί θα δοκιμάζει καινούρια πράγματα μόνο του.  Τι είναι όμως αυτοπεποίθηση;  Ένας ορισμός που δίνεται από την ψυχοθεραπεύτρια Jane Nelsen λέει ότι αυτοπεποίθηση είναι η αίσθηση ότι ανήκουμε κάπου, η πίστη ότι είμαστε ικανοί και η γνώση ότι οι συνεισφορές μας αξίζουν και εκτιμώνται.

Όλοι όμως ξέρουμε ότι η αυτοπεποίθηση δεν σημαίνει ότι ποτέ δεν αισθανόμαστε ανασφαλείς, αβέβαιοι ή απογοητευμένοι.  Όλοι βιώνουμε αυτά τα συναισθήματα.  Αυτό που θέλουμε να μάθουμε στα παιδιά είναι δεξιότητες ζωής, όπως η αντοχή, επιμονή και προσαρμοστικότητα.  Έτσι, αν αποτύχει κάπου, ενδεχομένως να θέλει να ξαναπροσπαθήσει, αντί θα απογοητευτεί και να παραιτηθεί.

Ο στόχος κάθε γονιού είναι να βεβαιωθεί ότι το παιδί έχει αναπτύξει σεβασμό – στον εαυτό του και στις πολιτιστικές του ρίζες – την αίσθηση ότι αξίζει και την εμπιστοσύνη στις ικανότητές του.  Τότε θα μπορεί να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις της ζωής, που βέβαια διαφέρουν σε κάθε ηλικία. (Για ένα παιδί προσχολικής ηλικίας το να μάθει τους αριθμούς στη σειρά είναι μια πρόκληση).  Αυτές είναι μερικές απλές στρατηγικές που ενισχύουν την αυτοπεποίθηση του παιδιού:

1.      Άνευ όρων αγάπη: Η αυτοπεποίθηση του παιδιού αναπτύσσεται με την αγάπη και την αφοσίωση που δείχνουν στο παιδί ότι θα το αγαπάμε ότι και να κάνει, όποιο και να είναι.  Το παιδί ωφελείται περισσότερο όταν το αποδεχόμαστε γι αυτό που είναι, ανεξάρτητα από τις δυνατότητες του, τις δυσκολίες του, την ιδιοσυγκρασία του ή τις ικανότητες του. Προσπαθούμε να μη συνδέουμε την αγάπη μας με τις επιτυχίες ή τις αποτυχίες του.  Του δείχνουμε ότι το αγαπάμε και το αποδεχόμαστε το ίδιο είτε γράψει καλή ορθογραφία είτε όχι.  Όταν πρέπει να το διορθώσουμε για κάτι, ξεκαθαρίζουμε ότι δεν αποδεχόμαστε τη συμπεριφορά, όχι το ίδιο.  Για παράδειγμα, αντί να πούμε, «είσαι κακό παιδί! Γιατί δεν μπορείς να είσαι καλός;» λέμε, «το να σπρώχνεις το φίλο σου δεν είναι σωστό.  Μπορεί να χτυπήσει και να πονέσει.  Σε παρακαλώ μη σπρώχνεις».

2.      Δίνουμε προσοχή: Είναι καλό να προσπαθούμε να βρούμε λίγη ώρα στην πολυάσχολη ζωή μας να δώσουμε απερίσπαστα την προσοχή μας στο παιδί.  Αυτό κάνει θαύματα για την αίσθηση του παιδιού ότι αξίζει γιατί στέλνει το μήνυμα ότι είναι σημαντικό και πολύτιμο. Δεν χρειάζεται πολύ ώρα.  Μπορεί να χρειάζεται μια σύντομη διακοπή από το διαδίκτυο, αν το παιδί προσπαθεί να μας μιλήσει ή να κλείσουμε για λίγο την τηλεόραση για να απαντήσουμε σε μια ερώτηση. Προσπαθούμε επίσης να έχουμε βλεμματική επαφή με το παιδί για να δείξουμε ότι πράγματι το ακούμε.  Όταν ο χρόνος μας πιέζει, το λέμε στο παιδί χωρίς να αγνοούμε τις ανάγκες του.  Μπορούμε λοιπόν να πούμε, «θα μου πεις για τη ζωγραφιά που έφτιαξες, αμέσως μόλις τελειώσω τα πιάτα».

3.      Καθιέρωση όρια: Καθιερώνουμε μερικούς λογικούς κανόνες, ανάλογα με την ηλικία του παιδιού.  Για παράδειγμα, αν πούμε στο παιδί ότι δεν πρέπει να τρώει στο τραπέζι, δεν το αφήνουμε να τρέχει γύρω-γύρω με το τοστ την επόμενη μέρα. Ξέροντας ότι κάποιοι κανόνες ισχύουν στην οικογένεια και δεν αλλάζουν, το παιδί νιώθει μεγαλύτερη ασφάλεια.  Μπορεί να χρειάζεται συνεχή υπενθύμιση στην αρχή, αλλά σύντομα θα μάθει να ακολουθεί τους κανόνες. Αρκεί να είμαστε ξεκάθαροι και συνεπείς.

4.      Στήριξη υγιών ρίσκων: ενθαρρύνουμε το παιδί να εξερευνήσει κάτι καινούριο, όπως να δοκιμάσει ένα νέο φαγητό, να κάνει έναν καινούριο φίλο ή να μάθει να κάνει ποδήλατο. Αν και πάντα υπάρχει η πιθανότητα της αποτυχίας, χωρίς ρίσκα δεν υπάρχουν πολλές ευκαιρίες για επιτυχία.  Γι αυτό είναι απαραίτητο να αφήνουμε τα παιδιά να πειραματιστούν με ασφάλεια και να αντισταθούμε στην παρόρμηση να παρέμβουμε.  Δεν θέλουμε να «σώζουμε» το παιδί κάθε φορά που δυσκολεύεται σε κάτι.  Δείχνουμε, ενθαρρύνουμε, αλλά προσπαθούμε να μην το κάνουμε εμείς για το παιδί, γιατί έτσι ενισχύουμε την εξάρτηση και μειώνουμε την αυτοπεποίθηση.

5.      Αντιμετώπιση λαθών: Όταν το παιδί έχει επιλογές και παίρνει ρίσκα, σίγουρα θα κάνει και λάθη.  Αυτά είναι πολύτιμα μαθήματα για την ανάπτυξη της αυτοπεποίθησης.  Αν, λοιπόν, το παιδί βάλει το πιάτο του στην άκρη του τραπεζιού και αυτό πέσει κάτω, ενθαρρύνετέ το να σκεφτεί τι πρέπει να κάνει διαφορετικά την επόμενη φορά (και ζητήστε να σας βοηθήσει να μαζέψετε το φαγητό από το πάτωμα).  Με αυτόν τον τρόπο θα θέλει να ξαναπροσπαθήσει, θα ξέρει τι να αλλάξει και θα καταλάβει ότι μπορεί να κάνει και λάθη. Από την άλλη, όταν  κάνουμε εμείς λάθη, πρέπει να τα παραδεχόμαστε.  Η αποδοχή και η διόρθωση των λαθών βοηθά το παιδί να αποδεχτεί τις δικές του αδυναμίες.

6.      Αναγνώριση των θετικών: όλοι ανταποκρίνονται καλά στην ενθάρρυνση, γι αυτό κάνουμε προσπάθειες να αναγνωρίζουμε τα καλά που κάνει το παιδί κάθε μέρα.  Μπορούμε να το ευχαριστήσουμε που μάζεψε τα ρούχα ή να καυχηθούμε ότι έστρωσε το τραπέζι.  Θα νιώσει υπερήφανο. Και να είμαστε συγκεκριμένοι.  Αντί να πούμε, «καλή δουλειά» λέμε, «σ’ ευχαριστώ που μάζεψες τα παιχνίδια σου».  Το παιδί θα ξέρει ακριβώς τι έκανε καλά.

7.      Αντανακλαστική ακοή και ενσυναίσθηση: όταν το παιδί θέλει να μας πει κάτι, το ακούμε, ακόμα κι αν δεν καταλαβαίνουμε όλες τις λέξεις.  Πρέπει να ξέρει ότι οι σκέψεις και τα συναισθήματά του είναι σημαντικά.  Το βοηθάμε να αισθανθεί άνετα με τα συναισθήματά του ονομάζοντάς τα. Αυτό μπορεί να γίνει όμως μόνο όταν πραγματικά ακούμε το παιδί.  Μπορούμε να πούμε, «καταλαβαίνω ότι είσαι λυπημένη γιατί η φίλη σου πρέπει να φύγει».  Όταν αποδεχόμαστε τα συναισθήματα χωρίς να τα κατακρίνουμε, δείχνουμε στο παιδί ότι έχει το δικαίωμα να αισθάνεται έτσι και ότι εμείς ακούμε και κατανοούμε.  Αν μοιραζόμαστε τα δικά μας συναισθήματα, θα εκφράζει τα δικά με μεγαλύτερη σιγουριά. Επιπλέον, όταν το παιδί θυμώνει ή απογοητεύεται γιατί δεν μπορεί να κάνει κάτι όπως οι φίλοι του, αναγνωρίζουμε το συναίσθημα («καταλαβαίνω ότι στεναχωριέσαι») και τονίζουμε μια δική του ικανότητα («ο φίλος σου είναι καλός στο ποδόσφαιρό.  Εσύ είσαι καλός στο κολύμπι»).  Έτσι βοηθάμε το παιδί να καταλάβει τις δυνατότητες και τις αδυναμίες του και ότι δεν χρειάζεται να είναι τέλειος για να νιώθει καλά.

8.      Αποφυγή συγκρίσεων: Σχόλια όπως, « γιατί δεν είσαι τόσο ευγενικός όσο ο φίλος σου;» κάνουν το παιδί να νιώσει άσχημα για τον εαυτό του.  Ακόμα και οι θετικές συγκρίσεις όπως, «είσαι ο καλύτερος παίχτης» είναι πιθανώς επικίνδυνες γιατί είναι δύσκολο για ένα παιδί να ανταποκριθεί σε αυτές.  Αν δείξουμε στο παιδί ότι το εκτιμούμε για τη μοναδικότητά του και όχι για το πώς συγκρίνεται με τους άλλους, είναι πιο πιθανό να αναπτύξει αυτοεκτίμηση.

9.      Ενθάρρυνση: όλα τα παιδιά χρειάζονται υποστήριξη που να λέει ότι πιστεύουμε σε αυτά, βλέπουμε την προσπάθεια και θέλουμε να συνεχίσει.  Η ενθάρρυνση σημαίνει ότι αναγνωρίζουμε την πρόοδο – δεν ανταμείβουμε μόνο το αποτέλεσμα.  Άρα, όταν προσπαθεί να μάθει να βάλει μόνο του το παντελόνι λέμε, «προσπαθείς, και κοντεύεις τα καταφέρεις» και όχι, «όχι έτσι.  Θα το κάνω εγώ».  Υπάρχει διαφορά ανάμεσα στον έπαινο και την ενθάρρυνση.  Το ένα επιβραβεύει την πράξη ενώ το άλλο το άτομο.  Ο έπαινος μπορεί να κάνει το παιδί να πιστέψει ότι είναι «καλό» μόνο όταν κάνει κάτι τέλεια.  Η ενθάρρυνση, από την άλλη, αναγνωρίζει την προσπάθεια.  «Πες μου για τη ζωγραφιά σου.  Βλέπω ότι σου αρέσει το μωβ» είναι πιο χρήσιμο από το «αυτή είναι η πιο όμορφη ζωγραφιά που έχω δει».  Ο υπερβολικός έπαινος δημιουργεί προβλήματα στην αυτοπεποίθηση γιατί πιέζει το παιδί να είναι τέλειο και να χρειάζεται την επιβεβαίωση των άλλων. Προσπαθούμε λοιπόν να χρησιμοποιούμε τον έπαινο με μέτρο και να ενθαρρύνουμε περισσότερο.  

 

Πηγή: trelamenoigoneisanisixapaidia.blogspot.gr