Παιδι και Πένθος

Ο Jean Piaget, αποδεικνύει ότι το παιδί, για να αφομοιώσει πλήρως την έννοια του θανάτου, πρέπει να φτάσει στην ηλικία των 7-8 ετών, όταν, δηλαδή, θα έχει συνειδητοποιήσει τις δύο απαραίτητες έννοιες, της ολότητας και της μη αντιστρεψιμότητας (J. Piaget, 1926).

Ως την ηλικία των πέντε ετών, το παιδί, πράγματι, συνδέει τη ζωή με την κίνηση: Ό,τι κινείται είναι ζωντανό. Έτσι, μπορεί να θεωρεί ότι ένα αντικείμενο είναι ζωντανό, ότι χρειάζεται φαγητό και ύπνο. Αυτή η ανιμιστική θεώρηση είναι φυσιολογική.

Ως την ηλικία των τριών ετών, η μόνη ανησυχία του παιδιού είναι ο αποχωρισμός. Περισσότερο, λοιπόν, από το θάνατο, είναι η διάλυση της σχέσης που επηρεάζει το νήπιο, διάλυση που σχετίζεται με το πρόσωπο που του παρέχει φροντίδα και τρυφερότητα, δηλαδή, πρωτίστως τη μητέρα, και στη συνέχεια τον πατέρα. Αν το βρέφος χάσει τη μητέρα του, χάνει το άτομο που του προσφέρει αγάπη και στοργή. Αν, πάλι, χάσει τον πατέρα του, δεν χάνει, απλώς, ένα σημαντικότατο και αναντικατάστατο πρόσωπο του περιβάλλοντος του, αλλά, προσωρινά, χάνει και τη μητέρα του, η συμπεριφορά της οποίας έχει αλλάξει, λόγω του πένθους. Το παιδί θα ξαναβρεί τους φυσιολογικούς του ρυθμούς, μόνο όταν αποκατασταθούν η ασφάλεια και η σταθερότητα γύρω του.

Tα παιδιά κάνουν ερωτήσεις και ενδιαφέρονται για τις αλλαγές που υφίσταται το σώμα. Ρωτούν αν ο νεκρός τρώει, κοιμάται ή πονάει, έχουν ήδη σχηματιστεί, κάποιες αόριστες εικόνες, όπως π.χ. η ιδέα του παρατεταμένου ύπνου ή της καταστροφής (λουλούδια ή έντομα σε αποσύνθεση).

Η ιδέα του παραδείσου και του ουρανού αρέσει στα παιδιά, ειδικά όταν φαντάζονται ότι κατοικείται από γνωστά τους οικογενειακά ή προγονικά πρόσωπα. Είναι σημαντικό να μην αμαυρωθεί η εικόνα αυτή από μια ψυχρή ή τρομακτική θεώρηση, ή ακόμα από το απόλυτο κενό, (Χωρίς λεπτομερείς πληροφορίες για τον παράδεισο και όλους τους αγίους του,) είναι βασικό να εξασφαλίσουμε στο παιδί μια αναπαράσταση της μεταθανάτιας ζωής. Tα παιδιά αυτής της ηλικίας μπορούν να εκφράσουν τη λύπη τους, αν οι μεγάλοι τους το επιτρέψουν. Είναι, ως εκ τούτου, πιθανό, να το δούμε να ξεσπάει, ξαφνικά, σε κλάματα, και, με την ίδια ευκολία, λίγο αργότερα, να ξεκαρδίζεται στα γέλια. Είναι η στιγμή που το παιδί θα εισαγάγει το θάνατο στο παιχνίδι του: «Νόμιζες ότι πέθανα, έτσι δεν είναι;», θα ρωτήσει, αφού θα έχει σωριαστεί στο πάτωμα. Μπροστά στους ανθρώπους του περιβάλλοντος τους, τα παιδιά αντιμετωπίζουν το θάνατο με αληθινά θεατρική διάθεση, και, εναλλάσσοντας τους ρόλους, υποδύονται το ένα πρόσωπο μετά το άλλο.

Το παιδί 7-9 Ετών: Αρχίζει να συλλαμβάνει τη μονιμότητα της απουσίας που συνεπάγεται ο θάνατος. Μπορεί, ακόμα, να εκδηλώσει το φόβο του θανάτου για τον εαυτό του ή για τα κοντινά του πρόσωπα. Κατά τη διάρκεια του πένθους, το παιδί μπορεί να εκδηλώσει συμπτώματα κατάθλιψης και ενοχής. Είναι, επίσης, πιθανό, να κρύψει τον πόνο του πίσω από προκλητικές ενέργειες, αν και είναι πιθανότερο να εκφράσει με σοβαρότητα τα συναισθήματα του.

Το Παιδί 9-12 Ετών: Οι προσπάθειες που καταβάλλουν στο σχολείο, τους επιτρέπουν να "μετουσιώνουν" τις συγκινήσεις τους και να δείχνουν ότι είναι δυνατά. Όμως, προσοχή: Εξαιτίας αυτών ακριβώς των προσπαθειών τους, τα παιδιά κινδυνεύουν να θεωρηθούν αναίσθητα απέναντι στο θάνατο ενός οικείου τους ανθρώπου, και να απομακρυνθούν από τον ενήλικο πενθούντα, ο οποίος, άδικα, μπορεί να τα κατηγορήσει για υπέρμετρο εγωισμό. Στην προεφηβική ηλικία, το παιδί μπορεί να αναπτύξει ένα άγχος εγκατάλειψης, που εκδηλώνεται με μια τάση προσκόλλησης στον γονέα που του απέμεινε, με την άρνηση παρακολούθησης του σχολείου εξαιτίας του φόβου μήπως τον χάσει κι αυτόν.

Από τα 12 Μέχρι και την Εφηβεία: Ο θάνατος ενός αγαπημένου προσώπου προκαλεί μια αληθινή εξέγερση, η οποία προσδίδει ακόμα δραματικότερη χροιά στην κλασική ερώτηση του εφήβου: «Γιατί;». Ο μεγαλύτερος κίνδυνος αυτής της περιόδου είναι η αυτοκτονία. Το πένθος μπορεί να γίνει για τον έφηβο η "σταγόνα που ξεχειλίζει το ποτήρι", οδηγώντας τον στην αποτίναξη των δοκιμασιών της ζωής. Tα αγόρια, στην εφηβική ηλικία, εκδηλώνουν μια αρνητική και αντικοινωνική συμπεριφορά, που συνοδεύεται από επιθετικότητα προς τον ίδιο τους τον εαυτό (απομόνωση, τοξικομανία, αυτοκτονία), ή προς τους άλλους.

Η νεότητα εξυμνεί το θάνατο, είτε αυτός επέρχεται στο πεδίο της μάχης, είτε στο χώρο των επικίνδυνων σπορ. Η ιδέα του θανάτου σε νεαρή ηλικία είναι σχεδόν διεγερτική, ενώ οι μεγαλύτεροι αντιμετωπίζονται με περιφρόνηση. Το ρίσκο, λοιπόν, του θανάτου είναι ένα από τα στοιχήματα της εφηβείας,

Μία από τις κυριότερες απορίες που συναντάμε στους έφηβους σχετίζεται με τη ζωή μετά θάνατον. Συχνά παθιασμένοι με την παραψυχολογία. Ωστόσο, πολύ συχνότερο είναι το φαινόμενο της προτίμησης που δείχνουν οι έφηβοι στις ταινίες τρόμου, με κυρίαρχο θέμα το άγχος του θανάτου, που προβάλλεται με αμεσότητα. Μπροστά σε παρόμοιες σκηνές, οι έφηβοι έχουν τη δυνατότητα να αποδείξουν στην ομάδα ότι ελέγχουν απόλυτα τον εαυτό τους, ή να διακωμωδήσουν τα όσα γνωρίζουν σχετικά με το ανθρώπινο σώμα, του οποίου οι βιολογικές του λειτουργίες, μοιάζει να είναι η μόνη παράμετρος που τους ενδιαφέρει.

Οι έφηβοι, λοιπόν, δεν αγνοούν το θάνατο, απλώς, άλλοτε προσπαθούν να τον προσεγγίσουν, κι άλλοτε να τον απωθήσουν, ακριβώς γιατί γνωρίζουν ότι είναι δίπλα τους. Γι' αυτό, το θέμα του θανάτου πρέπει να συζητιέται διεξοδικά με τους έφηβους. Αν, αντίθετα, επιχειρήσουμε να το θίξουμε επιφανειακά, μάλλον θα αντιμετωπίσουμε την ειρωνία τους για το ενδιαφέρον μας. 0 μόνος τρόπος να ανοίξουμε διάλογο με τους έφηβους είναι να είμαστε αυθεντικοί.

Πηγή: www.ithe.gr

kalosdaskalos.blogspot.com